Huấn luyện
Kinh nghiệm sống sót của người đã
cưỡi dông
Bùi
Thái Giang dịch
Đám mây này
có ý định hoàn toàn khác, Xevi Bonet quay thoát khỏi nguy hiểm ở
Governador Valadares.
Trong một trong
những ngày bay tập luyện tại giải vô địch thế giới gần đây ở
Brazil, bản thân tôi (Bruce Goldsmith), Xevi Bonet (Tây Ban
Nha), và Américo de Souza (Bồ Đào Nha) đã tránh thoát một cơn
dông. Đó là một kinh nghiệm khá thú vị, một cách thành thật mà
nói thì thực ra là hơi quá thú vị là đằng khác, nhưng nó làm tôi
nghĩ rằng việc phân tích cách mà chúng tôi đã đánh giá tình hình
của ngày hôm đó có thể là một thông tin bổ ích về vấn đề làm thế
nào để vào gần hoặc có thể là làm thế nào để không vào gần cơn
giông.
Tại sao các
cơn dông lại nguy hiểm?
1.Biên gió
giật (gust front) – Biên gió giật là dòng chuyển động theo
hướng đi xuống của không khí lạnh bị đẩy ra phía trước cơn dông.
Bình thường thì rất dễ thấy chúng. Biên gió giật chỉ thực sự
nguy hiểm khi bạn đang ở trên hoặc gần mặt đất, khi gió đột ngột
mạnh có thể gây tai nạn hoặc thổi ta vào chướng ngại vật. Biên
gió giật thật ra không thể làm gì được ta khi đang ở trên không,
do đó, điều quan trọng nhất cần nhớ là chớ có hạ cánh khi có
gió giật đang tràn qua.
2.Lực nâng
mạnh (strong lift) – Các cơn dông có thể tạo lực nâng rất
mạnh chúng có thể hút ta lên đến độ cao lớn và có thể làm ta bị
ngất hoặc thậm chí lạnh cóng cho đến chết. Cũng có thể có nhiễu
loạn cực kỳ nguy hiểm ở bên trong cơn dông; người ta đã ghi được
những cơn gió giật lên đến 300 km/giờ ở trong các đám mây vũ
tích lớn (Cu Nims)! Thậm chí ngay cả máy bay Boeing 747 cũng
phải tránh bay vào đỉnh dông vì lực ở bên trong cơn giông đã
từng được cho là đã làm gẫy cánh máy bay trước đó, do vậy tác
động của các cơn dông thường là khủng khiếp.
Lập kế hoạch
Nếu cảm thấy có đôi chút nghi ngờ, chớ có bay. Dĩ nhiên điều
đó dường như xảy ra mà không hề có báo trước, nhưng trong một
ngày đáng ngờ như vậy tôi suýt nữa đã gặp rắc rối vì mọi việc đã
xảy ra nhanh hơn so với cái mà tôi dự kiến. Dự báo cho biết có
thể có dông, nhưng điều này không có gì là mới, hầu hết những
ngày ở Valadares chúng tôi đều nghe thấy dự báo là có dông và
tất cả chúng tôi vẫn bay, một cách thận trọng, và chẳng hề thấy
có các cơn dông nào đến cả.
Nhưng vào ngày
hôm đó, ngay trước lúc cất cánh, tôi đã thấy một vùng mây mưa
mạnh cách 10 km hướng Tây Bắc so với điểm cất cánh. Đám mây cho
thấy có sự phát triển mạnh theo chiều đứng và mưa bên dưới nó,
nhưng không có sấm sét; không có hình cái đe cao chót vót ở trên
và vẫn chưa thấy có biên gió giật. Trong những ngày trước đó,
chúng tôi cũng đã gặp rất nhiều đám mây tương tự, và chúng gần
như luôn phát triển thành những đám mây lớn mà bóng của chúng
che mất ánh sáng mặt trời và vì thế mà có sự đối lưu đối với
chúng; những đám mây này thường sẽ biến mất trong vòng nửa giờ
gì đó. Tuy nhiên, đám mây này dường như có ý định phát triển
hoàn toàn khác ...
Theo dõi
Tôi quyết định cất cánh, và hướng xuống phía Nam theo con
đường chạy từ Alpercata cùng với Xevi và Américo trong khi vẫn
để mắt đến các đám mây. Tôi đang để ý tìm bất kỳ dấu hiệu thay
đổi nào về quy mô của cơn dông, vì vậy tôi đã chú ý xem nó phát
triển theo chiều cao như thế nào, và liệu có bất kỳ biên gó giật
mạnh nào đang hình thành không. Tôi cũng đã hết sức cẩn thận lưu
ý đến vị trí của cơn giông bằng cách theo dõi sự tiến triển của
cơn giông so với các vật ở mặt đất từng năm phút một. Bằng cách
ghi nhận thời gian qua việc xem đồng hồ tôi có thể tính toán
chính xác tốc độ và hướng di chuyển của cơn giông.
Lúc đầu cơn
giông phát triển mỗi lúc một lớn hơn nhưng không thực sự di
chuyển về phía chúng tôi; nó đứng tương đối yên một chỗ ở ngay
phía Bắc Valadares. Sau đó, nó di chuyển vào thành phố, vượt
sông và cuối cùng thì di chuyển về phía núi chỗ điểm cất cánh.
Tôi nhận thấy có biên gió giật đang phát triển ở phía trước cơn
giông. Trong nhiều tình huống bạn cần phải cực kỳ lo ngại về sự
xuất hiện của bất kỳ biên gió giật nào nhưng với địa hình bằng
phẳng như Valadares thì biên gió giật ít trở thành mối đe dọa
hơn so với địa hình là núi. Ở vùng núi, biên gió giật có thể bị
đẩy qua và tăng tốc qua hệ thống thung lũng và bản thân địa hình
cũng có thể tạo nhiễu loạn rotor cực kỳ nghiêm trọng. Thêm vào
đó phương án ‘đào thoát’ của bạn có thể bị hạn chế rất nhiều bởi
chính những ngọn núi. Ở vùng đồng bằng bạn có thể thoát khỏi một
cơn giông riêng lẻ theo bất kỳ hướng nào và có thể xem xét sự
phát triển của cơn giông tốt hơn, vì những thay đổi thường là dễ
quan sát hơn.
Biên gió
giật bị suy yếu đi thổi khói thành hình nêm hết sức rõ.
Cơn giông mà
chúng tôi gặp vẫn tương đối tĩnh tại trong khoảng 30 phút rồi
tôi đột nhiên nhận thấy là biên gió giật giờ đây đã di chuyển về
hướng nam với tốc độ đâu đó vào khoảng 20 km/h. Đó là lúc cần
phải thoát khỏi khu vực.
Tẩu thoát
“Chúng tôi
chợt nhận ra rằng cơn giông đang tiến với tốc độ đâu đó bằng tốc
độ tối đa của cánh dù ….”, Américo de Souza đang gặp rắc rối.
Đã nhìn thấy
biên gió giật hết sức rõ với các dải mưa đằng sau nó tạo thành
một hình rìu (hình nêm) di chuyển về phía chúng tôi. Gió có lẽ
là 30-40 km/h trong phạm vi biên gió giật. Trong tình huống như
thế này thì điều tệ nhất bạn có thể làm là kéo tai to (big ears)
hay khoan xoắn (spiral) để hạ cánh bởi vì bạn ở trong vùng nâng
và có lẽ sẽ mất nhiều thời gian hơn mong đợi để xuống đất được.
Vì thế, khi mà không thể chắc chắn là có thể xuống đất trước khi
biên gió giật có thể gây nguy hiểm cho mình thì bạn luôn có nguy
cơ hạ cánh vào thời điểm tồi tệ nhất có thể. Vì vậy, thay vào đó
cả ba chúng tôi đã quyết định quay về hướng nam và chạy cho
nhanh. Có rất nhiều chỗ có lực nâng xung quanh vì biên gió giật
đã phá hủy tất cả không khí phía trước nó rồi đẩy chúng lên và
trong cùng lúc cơn giông phát triển ngày một lớn hơn. Chúng tôi
cần bay thật nhanh để giữ vị trí ở trước biên gió giật và cơn
giông.
Chúng tôi chợt
nhận ra rằng cơn giông đang tiến với tốc độ đâu đó bằng tốc độ
tối đa của cánh dù, chúng tôi chỉ có thể duy trì vị trí ở trước
nó được bằng cách tăng tốc và nó sẽ bắt kịp chúng tôi nếu bay
chậm lại. Bị hút vào mây cũng là mối nguy hiểm thực sự vì đáy
mây ngày một thấp hơn khi biên gió giật đến và có vô vàn chỗ có
lực nâng ở khắp mọi nơi. Chúng tôi thấy có lực nâng đều ở mọi
nơi ở bên phải và phía sau còn các vùng tụt thì ở phía trước và
bên trái. Bởi vì hiểu được điều này và tránh xa các vùng nâng
mạnh nên tất cả chúng tôi đã có thể an toàn bay thoát khỏi cơn
giông và kiểm soát độ cao đủ tốt để bay đến một chỗ thích hợp và
an toàn để hạ cánh và cũng đủ xa khỏi cơn giông và biên gió giật
của nó.
Hạ cánh an
toàn
Chúng tôi đã bay 25 km theo đường thẳng với tốc độ trên 50
km/h trước khi hạ cánh ở cạnh con đường chính ở ngay phía Bắc
của Inginiero Caldas. Chỉ năm phút sau khi đã hạ cánh, chúng tôi
đã gặp biên gió giật di chuyển đến. Tuy nhiên, chúng tôi đã bay
xa so với vùng tâm của cơn giông cho nên biên gió giật mạnh đã
gần như hoàn toàn tan biến và khi nó đến thì đó chỉ còn là gió
chứa không khí lạnh với tốc độ 10 km/h thổi từ phía Bắc. Biên
gió giật đã suy yếu có thể thấy trong ảnh đang thổi khói thành
hình nêm, ở chỗ Xevi đang lướt trên chỗ khí ấm hơn bị đẩy lên
ngay ở phía trước của khối không khí lạnh hình nêm.
Các bài học
kinh nghiệm bổ ích
Một lần nữa, nếu nghi ngờ, thì đừng có bay! Không đáng để
bay trong những điều kiện như vậy. Các điểm quan trọng để giúp
tránh những rắc rối khi gặp phải dông là:
•Xem dự báo
thời tiết về khả năng có giông;
•Tránh dùng khoan xoáy (spiralling) để hạ cánh ở phía trước một
biên gió giật;
•Quan sát thật cẩn thận những đám mây lớn trong một khoảng thời
gian nhằm hiểu rõ cách thức chúng phát triển như thế nào;
•Thoát khỏi các khu vực có rất nhiều lực nâng sớm trước khi đạt
đến đáy mây;
•Tìm hiểu cách để nhận ra và tránh biên gió giật.
Chúc bay an
toàn!
Nguồn: http://www.xcmag.com