Câu lạc bộ dù lượn Hà nội - Hanoi Paragliding Club
Giới thiệu | Huấn luyện | Thiết bị | Thời tiết | Thành viên | Diễn đàn

 

Huấn luyện

Lời khuyên cho người chơi dù lượn
© 1998 Jérôme Daoust
Cập nhật ngày 7/3/2007
Lê Hồng Quang dịch từ bản tiếng Pháp
Bùi Thái Giang hiệu đính theo bản tiếng Anh

Cất cánh trên núi

L1 - 2003/12/17. Chỉnh đai ngồi. Nhiều tai nạn xảy ra vì phi công cố chỉnh tư thế để ngồi vào đai ngồi sau khi cất cánh. Tệ nhất là tay vừa giữ dây lái vừa cố với đáy đai ngồi để chỉnh. Phi công sẽ bị thất tốc mất độ cao ngay nếu dùng cả hai tay để làm việc đó, còn nếu dùng một tay thì sẽ làm dù bị xoáy và bổ nhào.  

Xem hình bên: Chỉnh tư thế ngồi trong đai ngồi với hai tay giữ dây lái. 

Tối kiến khác là buông hẳn tay khỏi dây lái để chỉnh đai ngồi, vì dù bị xẹp và bạn sẽ mất nhiều thời gian để lấy lại điều khiển dù (vì phải lần tìm dây lái) và rồi dù sẽ xoáy thẳng trở lại ngọn đồi. Tệ không kém là dùng một tay giữ hai dây lái để rảnh tay kia chỉnh đai ngồi, vì khi dù bị xẹp bạn không thể điều chỉnh tốt như trong trường hợp mỗi tay nắm một dây lái. Cũng không nên tỳ chân vào thanh tăng tốc để chỉnh tư thể ngồi ngay khi vừa cất cánh. Nếu bạn không trườn được vào đai ngồi sau khi cất cánh, hãy đợi bay xa núi một chút, rồi áp dụng cách sau: Ngả người ra phía sau và co đầu gối đến tận ngực trong khi dùng hai tay (vẫn giữ dây lái) đẩy các dây điều khiển (nhưng nhớ là không tóm giữ chúng) ở vị trí tay giữ dây lái rồi cựa quậy nhẹ nhàng trong đai ngồi để tìm tư thể thích hợp nhất. Có thể luyện tập kỹ năng này bằng cách treo đai ngồi trong nhà để xe, rồi ngồi vào trong đó. Kiểm tra xem hệ thống đai ngồi phần lưng dưới buộc có quá chặt không. Một vấn đề thường gặp là dây buộc đùi quá lỏng sẽ làm cho đai ngồi cao hơn khi phi công chạy đà dẫn đến khó trườn vào đai ngồi sau đó.  

L2 - 1990/7/1. Thái độ. Không ai bắt bạn phải bay. Nếu bạn thấy điều kiện bay hay địa hình không thuận lợi với bạn, để hôm khác hãy bay, hoặc chọn địa điểm khác. Chú ý vấn đề hiệu ứng nhóm, cũng đừng nên cố bay chỉ để thể hiện. Tôi thường nghe thấy “Nào! đến lượt tôi bay!” rồi sau đó thấy phi công bị cuốn vào luồng gió mạnh, thật đáng buồn cười.  

L2 - 1990/6/1. Nếu tốc độ gió thay đổi hơn 10 km/h (6 mph) trong khoảng thời gian ít hơn 3 giây, sẽ có gió quẩn. Đừng cất cánh.  

L2 - 1991/7/1. Lời khuyên này áp dụng khi cất cánh trên đỉnh đồi tròn. Theo quy tắc chung, bạn luôn có thể cất cánh khi tốc độ gió trung bình là 20 km/h (12 mph), và có cơn gió lên đến 25 km/h (15 mph) kéo dài không quá 5 giây, và cánh dù vẫn có một khoảng an toàn tương đối về tốc độ. Cần đo tốc độ gió ở càng xa phía trước khi cất cánh càng tốt để tránh gió quẩn. Chỉnh thiết bị đo gió để tìm hướng gió mạnh nhất. Hãy nhớ rằng tốc độ gió giảm ở gần mặt đất. Hơn nữa, sẽ có nhiều lực nâng (tốt hơn) và ít gió ngang hơn nếu bạn có thể tiến về phía trước khi cất cánh.  

L2 - 2000/9/7. Mây đen ngày càng sẫm màu hơn. Các vùng không khí nóng và các vùng không khí đi lên sẽ mạnh thêm. Đừng cất cánh, và nếu đang bay thì hãy hạ cánh. Nhìn quanh bạn có thể thấy có chỗ đang mưa. Xem thêm phần Bay trong mưa và Hạ cánh trong/gần khi mưa.  

L2 - 1990/5/1. Trước khi kéo dây điều khiển để bơm dù, hãy tự nhủ: “Chỉ là thử thôi, ta chỉ cất cánh bay nếu mọi chuyện đều suôn sẻ.” Đừng nghĩ rằng: “Đã hai lần không cất cánh được rồi, lần này thì mọi người sẽ không thể cười mình được nữa.”  Côn trùng quấy rối cũng là lý do tồi khiến ta phải vội vàng cất cánh.  

L2 - 1990/8/1. Sau khi cất cánh, cánh dù sẽ lao ra phía trước để tăng tốc (bạn đã chạy đà không đủ nhanh) và bắt đầu vọt lên sau đó. Nếu kéo dây lái nhiều vào lúc này, bạn sẽ làm cho dù chao mạnh, có thể dẫn tới thất tốc khi dù chao về phía trước đến điểm cao nhất. Tác động càng nguy hiểm hơn khi dù bay vào vùng khí nóng (hay luồng khí nâng) vào cùng lúc đó.  

L2 - 1998/11/1. 10 l‎ý do tồi tệ nhất cho việc cất cánh: 10) Đợi lâu quá rồi. 9) Giờ mà phải leo xuống thì ngại quá. 8) Đói quá, khát nước quá. 7) Leo mãi mới lên được tới đây. 6) Trời sắp tối rồi. 5) Nhanh lên không mưa mất. 4) Muỗi đâu ra mà lắm thế! 3) Muộn bữa tối mất thôi. 2) Lần này không bay được thì mọi người sẽ nghĩ về mình ra sao? (Hiệu ứng nhóm) 1) Hôm nay là ngày nghỉ cuối cùng rồi!  

L2 - 2006/4/26. Bị nâng lên khi đang chuẩn bị cất cánh. Khi cảm thấy có nguy cơ bị nâng khỏi mặt đất ngay khi vòm dù ở trên đỉnh đầu, trong trường hợp cất cánh theo kiểu quay lưng lại hướng gió để dựng vòm dù, nhiều người nghĩ sai lầm rằng nên xoay người thật nhanh trước khi bị nâng lên khỏi mặt đất.  

Xem hình bên: Bị nâng lên khi đang bơm dù. 

Nhưng nếu chân rời mặt đất trong lúc đang xoay nhanh người thì sẽ không thể dừng đà xoay và có nhiều khả năng làm xoắn các bó dây theo chiều kia, và phi công sẽ mất phương hướng. Chuyện đó đã xảy ra với tôi (Jérôme), và lúc đó tôi kéo nhầm dây lái cho đến khi dù xoay hướng thẳng vào vách núi. Để tránh nguy cơ đó ngay từ đầu, đừng cố xoay người quá nhanh và/hoặc nhờ người khác giúp (có gì phải ngượng cơ chứ?). Quan trọng nhất là phải bình tĩnh, chỉnh dù để bay xa vách núi, rồi mới tính đến chuyện xoay bó dây dù trả về tư thế bình thường. Khi xoay người, tóm lấy các dây điều khiển, cố gắng tách rời chúng ra khi đã xoay đủ vòng trả lại về tư thế bình thường (có thể sẽ cánh dù cũng sẽ xoay theo một chút). Kiểm tra trước khi cất cánh xem điều chỉnh dây đai ngực có chặt quá không. Với những người thường chơi thể dục thể thao, hãy vươn dài tay sang hai bên và duỗi chân ra phía trước (để tăng sức ỳ khi quay và giảm tốc độ xoay) khi các dây điều khiển đạt đến lực xoắn lớn nhất và kết hợp với xoay thân người để hạn chế việc xoắn dây.  

L2 - 2003/12/23. Kiểm tra dù trước khi cất cánh. Sau khi dựng vòm dù và trước khi quyết định cất cánh, hãy nhìn lên vòm dù để kiểm tra các dây điều khiển xem có bị xoắn (hệ thống đai ngồi bị xoay lộn), dây dù có bị vắt qua vòm dù, hay đầu cánh dù có vắt vướng vào dây dù, dây dù có bị thắt nút không, vì khó quan sát thấy điều này khi dù ở dưới đất, và một khi đã bay lên rồi thì không thể đảo ngược được tình thế. Nếu có đủ gió, hãy ngưng lại vài giây để kiểm tra vòm dù trước khi chạy đà.  

Xem video Cất cánh khi trên dây bị thắt nút.  

L3 - 1989/9/1. Vòm dù lên tới phía trên đầu nhưng bị nghiêng về một phía. Hãy kéo nhẹ dây lái phía bên cánh dù cao hơn làm cho vòm dù bên đó thấp xuống nếu phi công chạy chưa đủ nhiều về phía trước. Việc cần làm nhất lúc này để khắc phục là di chuyển cơ thể về phía bên cánh dù thấp hơn. Ý tưởng ở đây là điều chỉnh cho cơ thể ở tâm điểm của cánh dù.  

L3 - 1990/5/1. Lội nước theo sau. Hãy chờ một phi công bay trước để có ý niệm rõ ràng hơn về điều kiện bay.  

L3 - 1990/5/1. Nếu cất cánh khi không có gió, hãy xác định hướng chạy cất cánh mà có vật cản thấp nhất ở phía trước khu vực bạn dự định cất cánh.  

L3 - 2003/6/6. Cất cánh trên núi - thời điểm có khí nóng đang bốc lên. Thông thường thì các cột khí nóng xuất hiện đều đặn sau một khoảng thời gian nhất định. Quan sát gió trong 20 phút, ta có thể dự đoán lúc nào sẽ bắt đầu một đợt gió mới và hãy cất cánh ngay trước khi gió bắt đầu mạnh. Cũng cần quan sát xem một đợt gió kéo dài bao lâu trong một chu kỳ như vậy và đến thời điểm nào của đợt gió thì tốc độ gió là cao nhất.  

L3 - 1991/6/1. Nếu lúc cất cánh, bạn cảm thấy có gió nhẹ thổi vào mặt, nhưng khi nhìn ra phía sau lại thấy cây cối ngả nghiêng vì gió mạnh, hãy quan sát nhanh chuyển động của đám mây ngay trên đầu để chắc rằng bạn không bị rơi vào vùng gió xoáy của một cơn gió thổi ở phía sau.

L3 - 1991/7/1. Lúc chuẩn bị cất cánh, bạn thấy có gió mạnh thổi vào mặt, (20+ km/h, 12+ mph) trong khi những người vừa hạ cánh thông báo rằng gió yếu (dưới 5 km/h, 3 mph). Điều này có nghĩa là lực nâng trung bình trong toàn bộ hành trình bay (bỏ qua trường hợp có khí nóng) không được tốt lắm, vì phần lớn tốc độ gió không phải là từ độ cao thấp hơn. Dự kiến sẽ gặp phải gió ngược mạnh nhưng lực nâng không nhiều.  

L3 - 1999/12/5. Cất cánh từ vách núi. Bạn sắp cất cánh từ một vách núi và có gió mạnh ngay phía trước chỗ cất cánh gây ra gió quẩn phía sau. Nếu bạn bơm và dựng vòm dù từ xa phía sau, hãy lưu ý đến khu vực có gió nâng ngay sát phía trước, có thể nâng bạn lên và đẩy bạn về phía sau vào vùng gió quẩn. Cố gắng cất cánh càng sát phía trước càng tốt, và phải chuẩn bị sẵn sàng để bay với tốc độ tối đa. Nếu bạn có ý định dừng lại ngay sát vách đá, hãy lưu ý rằng gió sẽ lôi bạn tiếp tục tiến về phía trước nếu bạn không kịp thời kéo dây lái nhiều hơn để phanh lại.  

Xem hình bên: Cất cánh từ vách núi.  

L3 - 2001/3/20. Cất cánh khi có gió cạnh. Gió thổi tới với góc trên 30 độ từ bên phải hay bên trái. Nếu bạn buộc phải cất cánh theo hướng thẳng do những hạn chế về địa hình (đường chạy hẹp có cây hai bên, giống như đường trượt tuyết trong rừng), thì cạnh dù phía có gió cạnh có thể bị xẹp ngay sau khi cất cánh. Hãy cố gắng xoay hướng về phía gió thổi tới càng nhanh càng tốt. Xem vidéo Xẹp một bên dù khi cất cánh với gió cạnh  

L3 - 2004/1/29. Quên cài đai đùi. Nhiều người chết vì bất cẩn này, bị dây treo thít chặt phía dưới nách, níu kéo khổ sở được ít phút sau đó bỏ buông tay ra. Nếu chuyện đó xảy ra với bạn, hãy nhớ làm như sau: Tóm lấy hai bó dây điều khiển. Dồn sức nặng của cơ thể vào hai tay, đu hai chân lên cao, móc chặt chân vào các bó dây điều khiển và dây dù. Kéo đai ngồi xuống phía dưới mông. Xoay trở lại vị trí ngồi thông thường và cài đai đùi. Bạn có thể mô phỏng tình huống như vậy ở mặt đất để luyện tập các động tác này.  

Xem hình bên dưới: Khắc phục tình huống quên cài đai đùi. 

Xem vidéo Phi công khắc phục tình huống quên cài đai đùi.  

L3 - 1991/4/1. Bạn quên cài đai ngực. Một tình huống tương tự đã xảy ra với tôi (Jérôme) khi khoá cài (loại tự động) bị bung ra trong lúc bay. Sau mấy giây lúng túng, bạn có thể cài khoá lại. Phải dùng lực tương đương 25% trọng lượng cơ thể bạn để cài lại khoá, tuỳ theo góc treo ở vị trí đó.  

L3 - 2006/4/20. Cơn (lốc) gió xoáy (trong khi chờ cất cánh và đã nối đai ngồi vào dù). Nếu bạn đã đeo đai ngồi và móc dù vào, và thấy có một cơn lốc đến ngay gần, hãy nhanh chóng đè vòm dù xuống đất để tránh bị cơn lốc kéo lên không trung.  

Xem vidéo Gió xoáy kéo dù cùng đai ngồi.  

Xem vidéo Gió xoáy nhấc 2 phi công.  

Khi chờ cất cánh, đừng tốn quá nhiều thời gian không cần thiết để móc dù vào đai ngồi. Xem thêm Gió xoáy (trong khi chuẩn bị hạ cánh).

L3 - 1999/12/5. Tôi đang cất cánh – Hãy thông báo cho mọi người biết. Hãy thông báo cho những người đứng phía trước bạn rằng bạn sắp cất cánh. Họ cũng thích xem là liệu bạn cất cánh hỏng hay thành công đây, và như vậy bạn cũng tránh được việc có ai đó bơm dù ở trước mặt trên cùng hướng cất cánh của bạn, hay tạo gió quẩn.  

L3 - 2000/3/10. Kiểm tra dù dự bị trước khi cất cánh. Khoá dán sộp (velcro) định vị tay cầm để giật dù dự bị ở đúng vị trí có thể bị dính chặt hơn bình thường do rung lắc trong khi vận chuyển dù bằng xe hơi, làm cho việc tách khoá dán sộp khó hơn khi định mở dù dự bị. Trước khi đeo đai ngồi:

1. Tháo tay cầm lỏng ra rồi gắn lại.

2. Kiểm tra xem ghim móc khoá dù dự bị đã được cài sâu chắc chắn chưa.  

Xem hình dưới: Mở dù dự bị khi cất cánh. 

L3 - 2000/8/1. Đi tè trước khi cất cánh. Bàng quang rỗng thì khó có nguy cơ vỡ hơn bàng quang căng đầy nước khi xảy ra tình huống hạ cánh khẩn cấp.  

L3 - 2004/5/5. Dựng cánh dù mà không móc dù vào đai ngồi. Có thể bạn đã thấy ai đó dựng và điều khiển cánh dù chỉ dùng hai tay giữ các dây điều khiển mà không móc dù vào đai ngồi. Không cần phải làm thế. Nhiều người đã chết vì bị bị kéo bổng lên không rồi rơi xuống. Ba trường hợp được ghi nhận ở Bồ Đào Nha tháng 5/2004,  ở Tirol, Áo năm 1999 và Slovénia năm 1991.  

L4 - 1999/4/19. Để gỡ rối các dây dù, trải dù trên mặt đất, nâng nhóm dây “A” lên cao, và kéo lần lượt từng bên dây lái, làm như thế thường giúp gỡ rối toàn bộ các nhóm dây khác. Nếu đai ngồi đã được tháo rời và hai bó dây bị xoắn, hãy bắt đầu gỡ rối từ phía vòm dù xuống đến nhóm dây A phía ngoài.  

L4 - 1989/10/28. Nếu do cơn gió mạnh, sau một lần bơm dù hỏng, hay sau khi hạ cánh, dù bị rối, hãy làm theo cách này: Nắm lấy phần mép trước vòm dù bắt đầu từ ở giữa và gỡ dần dần sang hai phía. Không bao giờ được gỡ dù từ hai bên, vì làm như vậy sẽ làm dù rối thêm.  

L4 - 1991/5/1. Nếu gió mạnh lên như thể có khối khí nóng bay qua, nhưng bạn không thấy cấy cối ngả nghiêng ở phía trước và bên dưới nơi cất cánh, khối khí nóng có thể hình thành phía sau nơi cất cánh và kéo không khí qua chỗ bạn đang đứng. Bạn sẽ cảm thấy gió lạnh hơn một chút. Đây không phải thời điểm tốt để cất cánh.  

L4 - 1990/5/1. Khi bạn trải cánh dù ra đất trong điều kiện gió mạnh, bạn có thể dùng vài viên đã nhỏ chặn lên mép sau của dù để ngăn gió kéo dù lên. Hoặc bạn có thể dựng “bức tường dù” khoảng 30cm với mép trước vòm dù bằng cách kéo nhẹ nhóm dây A. Bức tường này sẽ làm giảm tốc độ gió trên cánh dù.  

L4 - 1994/7/1. Bạn phải cất cánh trên một đường chạy dốc và có nhiều cỏ. Hãy mang theo vài cái kẹp quần áo để đính mép trước của dù vào cỏ để dù không bị trượt.  

L4 - 1991/6/1. Bạn có một đai ngồi với ghế lái (rất phổ biến trong những năm đầu thập kỷ 90), và cất cánh với một balô nặng sau lưng. Đai ngồi kiểu này sẽ làm tăng góc tấn của cánh dù. Hãy ghì chân mạnh hơn để bù lại việc tăng thêm trọng lượng cất cánh.  

L4 - 1998/7/1. Dù luôn bị phồng lên ở hai bên trước rồi mới đến phần giữa, trong khi bạn đã cẩn thận trải dù theo “hình móng ngựa” hay hình chữ “V”.  Thay vì kéo dây điều khiển nhóm dây “A”, hãy kéo các dây dù (phải đeo găng tay) của nhóm dây “A” trừ những dây ở sát hai đầu cánh dù. Làm như vậy phần giữa cánh dù sẽ được kéo trước tiên.  

L4 - 2000/9/7. Bạn đang định cất cánh thì trời mưa. Có nhất thiết phải bay không nhỉ? Cần biết rằng giọt mưa càng lớn thì lực nâng càng lớn ở bên trong/bên dưới các đám mây. Do vậy nếu chỉ là mưa bụi thì lực nâng/rơi xuống sẽ không quá tồi. Nhưng nếu bạn nghe thấy tiếng hạt mưa to lộp bộp trên cánh dù thì hãy cẩn thận! Xem thêm Bay trong mưa, Hạ cánh trong/gần mưa.   

Xem tiếp