Huấn luyện
Tránh gặp phải Rotors và Turbulence
Đặng Quốc Tuấn dịch
Rotors và
turbulence tạo ra khi gió thổi qua bất kỳ vật nào gặp phải trên
đường mà làm cho gió không thổi qua dễ dàng được. Khi gió thổi
qua những vật này, nó sẽ tạo ra các xoáy cuộn dữ dội. Khi gió
mạnh lên thì mức độ nguy hiểm của rotor cũng tăng lên theo. Bờ
mép các vật càng sắc thì khi gió thổi qua sẽ tạo turbulence càng
mạnh. Sau đây là một số những điểm dễ kích tạo rotor:
-Bờ mép ngang
-Bờ mép dọc
-Đỉnh núi
-Cây cối
-Nhà cửa, công trình xây dựng
-Đá
-Bất kỳ vật nào cản gió và có mép cạnh!!!
Khi bay ở các
điểm bay sát biển và núi ta cần nắm rõ vùng đó và quen với di
chuyển của các luồng khí theo các hướng khác nhau:
-Hiểu và có thể
hình dung ra được các điểm tạo rotor và các vùng có thể có
rotor.
-Có thể hình dung ra được sự thay đổi về vị trí của rotor dựa
trên hướng gió hiện tại.
-Tiếp tục theo dõi hướng gió và tốc độ của gió để cập nhật các
thông tin và hiểu biết của mình bất cứ khi nào hướng và tốc độ
gió thay đổi.
-Bay một cách cảnh giác để tránh gặp trực tiếp turbulence.
Rotor tương tự
như các vùng xoáy nước trong nước. Một cách để hiển thị chỗ có
rotor là thử hình dung nước chảy theo hướng gió thổi và xem chỗ
nào dòng chảy có xoáy, tương tự như không khí tạo bởi các điểm
kích tạo rotor. Bất cứ chỗ nào có điểm kích tạo, hãy hình dung
địa hình xuôi theo chỗ có điểm kích tạo bị tác động thế nào bởi
gió xoáy. Nếu rotor di chuyển về phía đoạn dốc sau điểm kich tạo
thì luồng khí trong đó có rotor sẽ bị chệch hướng lên trên cao.
Rotor cũng sẽ tràn vào các điểm trũng thấp nữa. Thermal cũng có
thể đưa rotor lên cao trong không khí.
Trên vách núi
có vùng dốc phẳng hoặc trũng thấp sau mép núi, rotor sẽ nổi lên
ở góc khoảng 20 độ. Nếu có một vách núi hoặc đoạn dốc sau một
điểm kích tạo rotor phía trước, thì rotor sẽ nổi lên với góc cao
hơn. Hiểu cách dự đoán các điểm kích tạo rotor và chỗ nào rotor
sẽ di chuyển là một quá trình liên tục khi ta bay. Nếu ta ở đầu
gió của bất kỳ điểm kích tạo rotor nào thì ta sẽ không bao giờ
bị bay vào rotor cả. Khi ta hạ cánh trên đỉnh (top-landing) của
bất kỳ ngọn núi hay vách núi nào, việc tìm hiểu và nhận định chỗ
nào rotor sẽ được tạo ra và di chuyển là hết sức cần thiết để
tránh bay vào vùng turbulence tạo bởi các điểm kích tạo này. Hạ
cánh trong điều kiện gió lớn trên đỉnh là cực kỳ nguy hiểm nếu
vòm dù gặp phải rotor. Thà cuốc bộ từ bãi biển còn hơn là hạ
cánh top landing trong điều kiện có rotor mạnh dữ dội.
Nếu một vách
núi có điểm phẳng (ví dụ như con đường hoặc đường mòn phẳng)
chạy dọc theo sườn vách núi, thì luồng gió sẽ đi ngược lên theo
vách núi và mép của con đường sẽ tạo thành rotor. Nếu vách núi ở
trên con đường là dốc thì rotor sẽ lên theo phía trên vách theo
triền dốc. Bay hoặc ‘cà sát’ vách núi gần những chỗ kích tạo như
vậy là vấn đề hết sức phổ biến không chỉ của phi công mới mà
thậm chí cả những phi công có kinh nghiệm cũng mắc phải.
Rotors
tiêu tán khi di chuyển theo chiều gió. Khi có gió nhẹ dưới 20
km/h, khoảng 200 - 300 m theo chiều gió của một vách núi dốc
đứng (tùy theo mức độ sắc cạnh của bờ vách và chiều cao thẳng
đứng của vách núi và mối quan hệ giữa chiều cao và điểm hạ
cánh), ta có thể bay đủ xa theo chiều gió để tránh bị vào vùng
rotor. Vào ngày gió mạnh, rotor có thể đi khá xa tới 10 lần độ
cao của điểm kích tạo rotor. Hầu hết các điểm bay ridge soaring
có khu vực hạ cánh ở chỗ vách núi nơi mà vòm dù có thể an toàn
trên cao các điểm có xoáy khí khi cất cánh và hạ cánh.
Ở một số điểm
bay trong điều kiện gió nhẹ và trung bình, ta có thể hạ cánh đủ
xa khỏi vách núi theo chiều gió để rotor đã tiêu tán đủ để cho
phép hạ cánh an toàn. Thông tin của ‘thổ dân’ là quy tắc vàng
khi bay ở điểm bay mới. Luôn tìm hỏi ‘thổ dân’ xem chỗ nào là
tốt nhất để hạ cánh, các điều kiện và tình huống có thể thay đổi
phương án của ta. Điểm quan trọng cần nhớ là chớ để vòm dù gặp
phải rotor ở những điểm gần với các điểm kích tạo để có thể bị
xẹp vòm dù hoặc mất khả năng điều khiển để chuẩn bị hạ cánh.
Các phi công
đôi khi có thể bị rắc rối với bờ vách núi thẳng đứng. Nếu gió
thổi chéo và người phi công cố gắng tìm cách trụ lại gần bờ vách
thẳng, đây gọi là ‘cà’ sát mép. Nhưng nếu có mép đứng hoặc thậm
chí là ngang trên vách núi hoặc bất cứ cái gì ở đầu gió trước
chỗ ta đang bay thì có thể xuất hiện rotor.
Do vậy ngày nào
mà có gió cạnh, ta cần biết các điểm tạo rotor và cho phép mình
có một khoảng an toàn đủ để tránh các điểm tạo rotor này vì nó
có thể tạo ra turbulence.
Nguồn :
Preventing Encounters with Rotors and Mechanical Turbulence ©
Jeff Greenbaum