Huấn luyện
Thiết bị hỗ trợ bay: Ai cần đến
chúng?
Bùi
Thái Giang dịch
Nhà vô địch thế giới Bruce Goldsmith so sánh việc bay lang thang
không cần có các thiết bị hỗ trợ so với nút bấm, xoay và những
gì kêu bíp bọp trong chuyến bay của mình.
Trong 90% các chuyến bay tôi chỉ bay với
một cái vario Solario
bé xíu: đó là cái vario chỉ kêu "bíp bíp', nhỏ tí xíu và chạy
bằng năng lượng mặt trời của Renschler. Nó đơn giản là món đồ
chơi công nghệ cao xinh xinh và thân thiện môi trường, tôi có
cái sướng là bay trong một vùng bay rất bé, do đó có thể bay mà
không cần biết chính xác độ cao và vị trí của mình, và cũng
không cần thiết phải dùng thiết bị đo độ cao hay GPS cho các
chuyến bay bình thường, thử nghiệm hoặc bay đường dài trong khu vực.
Cái vario Solario lúc nào cũng dán chặt bằng ‘sộp’ vào mũ bảo
hiểm, do đó nếu có đổi đai ngồi hoặc vòm dù thì cũng chẳng phải
lo gì sất về vụ mang theo thiết bị bay.
Cái đồ chơi ‘bíp bíp’ tí hon luôn được gắn trên mũ bảo hiểm
này cho tôi biết những thông tin thật sự cần thiết để bay hàng
ngày – đó là tôi đang lên hay xuống. Bay với thiết bị tối giản
giúp trau dồi các giác quan của mình. Khi đó ta chỉ thuần túy
tập trung vào cảm nhận về không khí và không cho phép bản thân ỷ
lại vào các thiết bị hỗ trợ để lý giải những gì đang xảy ra
quanh ta.
Tuy nhiên, nếu nói về các thiết bị dùng khi bay thi đấu của
tôi thì hoàn toàn ngược lại. Đó là một cockpit chất đầy các
thiết bị: 3 GPS và 2 vario, tất cả đều được dàn ra trước mặt trên
cái bao gắn liền với đai ngồi loại thi đấu. Tuy nhiên tôi vẫn
giữ cái vario Solario trên mũ bảo hiểm để lấy may.
Khi bay thi đấu yêu thì cầu quan trọng nhất là GPS phải giúp
bay đến các điểm mốc (turnpoints), ghi lại một cách chính xác và
tải về thành công để tôi có thể ghi điểm. Tôi có ba cái GPS chỉ
đơn giản là vì đã mua ba cái. Thực lòng cá nhân tôi nghĩ chỉ cần
hai cái GPS là quá đủ, nhưng mà ba cái thì có vẻ ‘sang trọng’
hơn một chút.
Hai cái GPS của tôi là loại có vario tích hợp còn cái thứ 3
là Garmin 12Map mà tôi dùng từ 5 năm nay. Đó là cái đơn giản
nhất trong tất cả các loại GPS, nó dễ sử dụng và đáng tin cậy
nhất. Nếu cái này mà cũ đi thì tôi sẽ mua cái Garmin 76S để thay
thế, vì nó vẫn còn giữ
được đặc điểm đơn giản và tin cậy của những GPS cũ trước đó.
(Có tin đồn rằng trước đây có một phi công dù lượn làm trong
bộ phận thiết kế của Garmin. Người này đã thiết kế các thiết bị
chuyên dùng cho phi công, mặc dù thị trường GPS cho phi công là
rất nhỏ. Cái GPS Garmin 76S là cái cuối cùng và tốt nhất mà anh
ta đã thiết kế. Một vài năm trước anh ta đã rời Garmin và trong
tương lai sẽ không chắc có được bất kỳ thứ gì tuyệt hơn và phù
hợp với chúng ta trong phân khúc thị trường khá riêng biệt cho
dù lượn, thật đáng tiếc.)
Theo tôi, chức năng thích nhất trên Garmin đó là nút ‘Goto’.
Tôi thường thấy các thiết bị tích hợp phức tạp GPS/vario hay bị
‘mất hút hàng lươn’ (lạc đường) trong khi thực hiện các nội dung
bay (task) và tôi không chắc là mình đang ở đâu trong chuỗi phức
tạp các turnpoint. Nút ‘Goto’ giúp tránh tất cả những vấn đề đó.
Hai cái vario kia là của Flytec và Aircotec XC trainer. Cả
hai varios đều có những cái hay và dở riêng, tuy nhiên chỉ có
một chức năng làm tôi ngán đối với cả hai, đó là thông số
‘lượn-về-đích’ (glide-to-goal) là rất khó nhìn trên màn hình,
đây là một trong những thông tin quan trọng nhất khi bay thi
đấu. Khi bay một task tôi cần biết góc lượn về đích ở mọi thời
điểm. Đối với tôi, đây là ‘mẩu’ thông tin quan trọng nhất vì
thường thì một nửa nội dung bay là đường lượn về đích, do đó,
chọn khi nào thực hiện ‘lượn-về-đích’ là cực kỳ quan trọng và có
thể giúp ta thắng nội dung bay.
Nghe có vẻ kỳ cục khi xem xét ví dụ này: trong một nội dung
bay 60 km với cao độ đáy mây (cloudbase) là 3.000m, con số góc
lượn về đích 10:1 sẽ đưa ta đi 30km, và đó chính là chính xác
một nửa nhiệm vụ. Nếu bạn có thể bắt đầu đường lượn về đích 1km trước cả ‘đám dù lượn’ còn lại thì cũng có thể chắc là
bạn sẽ giành chiến thắng nội dung bay này. Ngay từ lúc cất cánh
tôi luôn thích nhìn góc lượn-về-đích ngay cả khi GPS cho biết
góc lượn là 90 độ. Khi thực hiện nội dung bay thì con số này
thay đổi lên xuống và cho tôi cảm giác có thể thực hiện động tác
lượn-về-đích sớm đến mức độ nào. Một số thiết bị cho ta thông
tin 'lượn đển điểm mốc tiếp theo' (glide-to-next-turnpoint),
[với tôi] thì chức năng này là hoàn toàn vô dụng trừ khi ta muốn
hạ cánh ở ngay điểm mốc này.
Một yếu tố rất quan trọng để xem xét là phải đảm bảo chắc
chắn là thiết bị GPS có thể lập trình được để trừ đi bán kính
quanh mỗi turnpoint; lý tưởng nhất là bạn chỉ lướt qua hình trụ
tròn của turnpoint chứ không bay thẳng vào, nếu không thì sẽ bị
thiệt về quãng đường nhiều hơn cần thiết. Ví dụ: nếu bạn có ba
turnpoints ở đường lượn cuối, mỗi cái có bán kính 400 m, và bạn
bay bay thẳng đến mỗi turnpoint 1 lần rồi trở ra, bạn sẽ phải
bay 6 lần quãng đường bằng bán kính 400m nghĩa là thêm 2,4km so
với phi công khác chỉ lướt qua hình trụ tròn.
Hầu hết GPS tích hợp vario làm được điều này, nó tự động ghi
lại điểm mốc ngay khi bạn chạm vào và báo bằng tiếng ‘bíp’ rồi
chuyển ngay sang turnpoint tiếp theo. Tuy nhiên, có những GPS
riêng thì lại không làm được. Thay vào đó bạn phải quan sát bằng
mắt xem là gần turnpoint đến mức nào và khi đã ở trong thì đếm
nhẩm trong đầu 2 giây là đủ để đảm bảo máy đã ghi một điểm trong
hình trụ tròn. Khi thi đấu bạn có thể biết ai có những thiết bị
như thế này vì họ thường phải bay sâu hơn vào hình trụ tròn,
trong khi các phi công sử dụng GPS tích hợp đã vọt nhanh đến
turnpoint kế tiếp và tin chắc rằng họ đã ghi một điểm trong hình
trụ tròn.
Tôi luôn phải đảm bảo chắc chắn là tất cả các thiết bị để bay
thi đấu của mình là của các hãng khác nhau, bởi vì có những lỗi
chỉ phổ biến với một loại máy. Ví dụ, một thiết bị có thể không
bắt tín hiệu vệ tinh GPS ở gần thiết bị thu phát sóng, trong khi
cái khác thì lại có thể bắt được tín hiệu và một số thì pin
ngừng làm việc ở nhiệt độ thấp trong khi những pin khác thì thời
gian dùng được kéo dài hơn do sự khác biệt về mức độ cách điện
của pin. Nếu bạn có nhiều GPS khác nhau thì ít có nguy cơ bị mất
điểm vì không mấy khi xảy ra trường hợp tất cả các thiết bị GPS
đều bị hỏng hoặc không ghi thông tin lại ở cùng một thời điểm.
Điều này nghe có vẻ hơi to chuyện nhưng trước đây bản thân tôi
đã có lúc phải sử dụng cả 3 GPS để xác nhận chuyến bay của mình.
Trong thi đấu tôi thường bay với nhiều hơn 1 Vario. Đó chỉ
giống như là có hai ý kiến khi gặp 1 thermal. Cũng tương tự như
vậy với GPS khi đến 1 turnpoint. Tôi xem cả 3 và nếu 2 cái chỉ
thị là đã ở trong khu vực thì tôi quay đi và không cần xem cái
thứ ba, là cái rất có thể có vấn đề nào đó.
Lựa chọn thiết bị bay là rất quan trọng trong thi đấu, nhưng
khi bay tự do tôi sẽ luôn nghiêng về sự đơn giản của anh bạn nhỏ
Solario của mình. Nó cho tôi tất cả những gì cần biết, để tôi
thoải mái không bị quấy rầy bởi những tiếng kêu ồn ào và thậm
chí không bao giờ có chuyện hết pin. Trước đây trong diều lượn
đã từng có xu hướng để phi công bay không có thiết bị hỗ trợ nào
cả. Đã nhiều năm rồi tôi chưa gặp bất kỳ ai thuần túy bay mà
không có thiết bị hỗ trợ cả, nhưng họ quả quyết là làm như thế
thì phi công bay tốt hơn và tôi thật sự tin vào điều này.
Nguồn: Cross Country số 113